درس اخلاق | پشت پرده عوامل غیبت در جامعه امروزی

به گزارش خبرگزاری حوزه، مرحوم آیت الله محمدعلی ناصری از اساتید اخلاق حوزه در یکی از دروس اخلاق خود به موضوع «عوامل غیبت در جامعه امروزی و شهادت دروغ» پرداختند که متن آن بدین شرح است:

حضرت سجاد علیه‌السلام در دعای مکارم الأخلاق از خداوند درخواست می‌کنند: «پروردگارا، توفیق ده که شیطان به من شهادت دروغ را القا نکند و حق و واقعیت را بیان کنم.»

اختلافات اجتماعی گاهی با مصالحه و دوستی حل می‌شود و گاهی به دادگاه کشیده می‌شود. دادگاه برای حل اختلاف از چهار روش استفاده می‌کند:

اول، منکر اقرار به واقعیت کند.

دوم، مدعی مدرک ارائه دهد.

سوم، مدعی شاهد بیاورد.

و چهارم، اگر این سه روش جواب نداد، قسم خوردن است تا اختلاف حل شود.

* هیچ‌کس حق ندارد بر خلاف واقعیت شهادت دهد

منظور حضرت سجاد علیه‌السلام در دعا، قسم سوم است. اگر از شما بخواهند شهادت دهید، واجب است که شهادت دهید تا حق به حق‌دار برسد، اما اگر نخواهند، واجب نیست.

حال اگر شیطان به قلب شاهد نفوذ کند و او را به شهادت دروغ وادارد، آیات و روایات تأکید می‌کنند که هیچ‌کس حق ندارد بر خلاف واقعیت شهادت دهد.

شهادت دروغ اشکال مختلفی دارد؛ مثلاً فردی چیزی را دیده است، اما بر خلاف دانسته‌اش شهادت می‌دهد، یا اصلاً از ماجرا خبر ندارد، اما ادعا می‌کند که می‌داند. این دو مورد در قرآن و روایات به شدت مذمت شده‌اند.

امام صادق علیه‌السلام فرمودند: «لَا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ إِذَا مَا دُعِیَ لِلشَّهَادَةِ شَهِدَ عَلَیْهَا أَنْ یَقُولَ: لَا أَشْهَدُ لَکُم»؛ یعنی کسی حق ندارد با وجود اطلاع از واقعیت، وقتی به شهادت دعوت می‌شود، از شهادت دادن سرباز بزند، بلکه واجب است شهادت دهد.

امام سجاد علیه‌السلام نیز فرمودند: «از گناهان کبیره این است که انسان حق را بداند، اما بر خلاف واقعیت شهادت دهد». این موضوع هم در این دعا و هم در دعاهای دیگر حضرت آمده است.

خداوند در قرآن می‌فرماید: «وَاجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ»؛ از گفتار باطل و شهادت دروغ دوری کنید. قول زور به این معناست که فرد بر خلاف چیزی که می‌داند شهادت دهد.

حشام از امام صادق علیه‌السلام نقل می‌کند که منظور از قول زور، شهادت ناحق است؛ یعنی کسی که از قضیه خبر ندارد، اما به خاطر منفعت شخصی، شهادت ناحق می‌دهد.

امام باقر علیه‌السلام فرمودند: «کسی که حق را کتمان کند یا به دروغ شهادت دهد، روز قیامت با چهره‌ای زشت، سیاه و زخمی آورده می‌شود و فرشتگان او را معرفی می‌کنند و سپس او را در کنار منافقین وارد جهنم می‌کنند».

* برخی گناهان بسیار آسان‌اند؛ نه پول می‌خواهند و نه مکان خاصی، مانند غیبت

در ادامه دعا آمده است: «أَوْ اغْتِیَابِ مُؤْمِنٍ»؛ یکی دیگر از چیزهایی که شیطان به قلب انسان القا می‌کند، غیبت کردن است.

حضرت سجاد علیه‌السلام در این دعا جمله‌ای دیگر نیز دارند: «وَ أُخَالِفَ مَنِ اغْتَابَنِی إِلَی حُسْنِ الذِّکْرِ»؛ پروردگارا، حالتی به من بده که وقتی کسی غیبت مرا می‌کند، من از او تعریف و تمجید کنم و مقابله به مثل نکنم. مؤمن باید این‌گونه باشد و حتی خوشحال باشد که این شخص ناخواسته به او نفع رسانده است.

گناهان به دو دسته صغیره و کبیره تقسیم می‌شوند. تعداد گناهان صغیره بسیار است، اما گناهان کبیره را تا هفتاد عدد شمرده‌اند.

هر یک از این گناهان کبیره به نسبت زشتی‌شان عقوبت‌های مختلفی دارند. مثلاً قتل امام با قتل یک مؤمن عادی تفاوت دارد.

برخی گناهان نیاز به مقدمات زیادی دارند تا انجام شوند، اما برخی دیگر زمان و هزینه کم‌تری می‌طلبند.

برخی گناهان در ملأ عام انجام نمی‌شوند و برخی نیز مکان خاصی دارند، مانند چشم‌چرانی. برخی گناهان بسیار آسان‌اند؛ نه پول می‌خواهند و نه مکان خاصی، مانند غیبت که بسیار آسان و بی‌دردسر است، اما عقوبت سنگینی دارد.

منشأ غیبت ممکن است قوه غضبیه یا شهوانیه باشد. مثلاً اگر غیبت از روی حسادت باشد، به قوه غضبیه بازمی‌گردد، یا اگر فردی برای مطرح کردن خود در جمع غیبت کند، این به قوه شهوانیه مربوط می‌شود.

این شهوت فقط در یک زمینه خاص نیست، بلکه در گفتار، خوردن و دیگر اعمال نیز وجود دارد. به هر حال، غیبت با هر منشأیی که باشد، از گناهان کبیره است و باید از آن دوری کرد.